Σάββατο 25 Μαΐου 2013

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ


ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ

"ΔΙΘΑΛΑΣΣΟΥ"

ΤΟΥ
ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ -ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ

ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΣΤΙΣ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013

Δημήτρης Κοσμόπουλος, ποιητής και δοκιμιογράφος
ΕΔΩ

ΤΟΥ 
ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ
"ΔΙΘΑΛΑΣΣΟΥ"

ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ


ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
 ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ

"ΔΙΘΑΛΑΣΣΟΥ"

ΤΟΥ
 ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ -ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ
  
ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΣΤΙΣ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013

Θεοδόσης Πυλαρινός, καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο 
ΕΔΩ

ΤΟΥ 
ΘΕΟΔΟΣΗ ΠΥΛΑΡΙΝΟΥ
 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ
 "ΔΙΘΑΛΑΣΣΟΥ"


Παρασκευή 10 Μαΐου 2013

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΛΕΟΝΤΙΟΥ


Νοσταλγία και εντοπιότητα
ΠΗΓΗ: ο αναγνώστης στις 7 Μαΐου, 2013

του Λευτέρη Παπαλεοντίου

συγγραφέας: Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ, Διθαλάσσου, Λευκωσία, Κάρβας, 2012, σελ. 47.

Ο Νίκος Νικολάου (γενν. 1948) δημοσίευσε αρχικά σε χειρόγραφη έκδοση εκτός εμπορίου ένα ποίημα για τη γενέθλια γη (Καρπασία, 1984), καλλιγραφημένο με βυζαντινίζουσα γραφή (που παραπέμπει στο γράψιμο του Θ. Νικολάου ή και του Φ. Κόντογλου) και διανθισμένο με σχέδια και κοσμήματα του ιδίου. Έγινε όμως ευρύτερα γνωστός με το δεύτερο βιβλίο του, την αξιόλογη συλλογή διηγημάτων Η κόρη του δραγουμάνου (εκδ. Μεταίχμιο, 2003), όπου προστίθεται πια στο πολύ κοινό ονοματεπώνυμό του η οικογενειακή προσωνυμία Χατζημιχαήλ. Ορισμένα από τα καλύτερα διηγήματα της συλλογής αυτής είναι επίσης εμπνευσμένα από τη γενέθλια Καρπασία.

Και στην πρόσφατη ποιητική συλλογή του ο Ν. Νικολάου αξιοποιεί αρκετά αποτελεσματικά το στοιχείο της εντοπιότητας. Η αγάπη για τον γενέθλιο χώρο, σε συνάρτηση με την οδυνηρή απώλειά του, είναι η κινητήρια δύναμη της έμπνευσης. Ο ποιητής καταθέτει με συγκίνηση και αγάπη «σκορπισμένες ψηφίδες / της διθαλάσσου πεφιλημένης πατρίδας», για να ακυρώσει με τη δύναμη της τέχνης την απουσία της. Η ανθρωπογεωγραφία της Καρπασίας, η χλωρίδα και η πανίδα της, το πατρικό σπίτι και μνημεία της ευρύτερης περιοχής της επαρχίας Αμμοχώστου (όπως η υπέρκαλλη εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς και τα λαμπρά κατάλοιπα της αρχαίας Σαλαμίνας) σμίγουν με προσωπικά βιώματα και αισθήματα, με ιστορικές και λογοτεχνικές μνήμες, παραδόσεις και εικόνες. Διαβάζοντας ορισμένα ποιήματα της συλλογής, έρχονται στον νου μας οι στίχοι του Σεφέρη: «Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα» («Ελένη»), «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» («Μνήμη, Α΄»), «δε χρειάζεται μακρύ καιρό / για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι» ή «Κύριε, βόηθα να θυμόμαστε πώς έγινε τούτο το φονικό» («Σαλαμίνα της Κύπρος»), «Ο κόσμος ξαναγινόταν όπως ήταν, ο δικός μας» («Έγκωμη»), κτλ. Αν ο Σεφέρης είναι ο ένας από τους βασικούς δασκάλους-οδηγούς του Ν. Νικολάου, οι άλλοι συμπαραστάτες και συνοδοιπόροι στην καρπασίτικη περιδιάβασή του είναι ο Θ. Νικολάου και ο Κυρ. Χαραλαμπίδης (ιδίως της συλλογής Αμμόχωστος Βασιλεύουσα, 1982).

Ο έρως της Καρπασίας εκδηλώνεται ποικιλότροπα. Με εικαστικές δεξιότητες ζωντανεύουν εικόνες και ήχοι, χρώματα και αρώματα της γενέθλιας γης. Ο ύμνος στην Καρπασία σμίγει αναπόφευκτα με την ελεγεία, το ανακάλεμα. Κεντρική θέση στο βιβλίο κατέχει το τετράχορδο ποίημα «Ελένη». Όπως διευκρινίζεται στις σημειώσεις, το ποίημα αυτό βασίζεται σε ένα πραγματικό πρόσωπο, την Ελένη από το Ριζοκάρπασο, που έγινε γνωστή από φωτογραφίες του M. O. Williams, διευθυντή του γνωστού περιοδικού The National Geographic Magazine. Ο ποιητής παρακολουθεί την εξέλιξη της ζωής της ηρωίδας του σε τέσσερις διαφορετικές στιγμές, μέσα από τα γνωστά φωτογραφικά στιγμιότυπα, σε συνάρτηση και με τις ιστορικές περιπέτειες της Κύπρου.

Τέσσερα από τα τελευταία ποιήματα της συλλογής («Τα άλογα», «Αναγέννηση», «Άνθος αλός», «Σαλαμίνια») επικεντρώνονται στον χώρο της Αμμοχώστου ή της αρχαίας Σαλαμίνας. Ως επιστέγασμα του βιβλίου έρχεται το ποίημα «Ανθέμιος Καλοκαίρης», «Ένα ευτελές άνθος στη μνήμη του φίλου και Διδασκάλου μου Θεοδόσης Νικολάου», μας πληροφορεί ο Ν. Νικολάου, χρησιμοποιώντας σκόπιμα την ίδια αφιέρωση του Θ. Νικολάου στον Φ. Κόντογλου. Στο ποίημα αυτό ο Ν. Νικολάου συνδιαλέγεται με ποιήματα του Θ. Νικολάου, για να σκιαγραφήσει μια ποιητική όσο και ανθρώπινη προσωπογραφία του «δασκάλου» του και να τονίσει και να μνημειώσει στοιχεία της φυσιογνωμίας ή της ποιητικής του: λ.χ. «Χάιδεψε τη γκρίζα γενειάδα του / Θαυμάζοντας την ομορφιά / Του φεγγαριού που έλαμπε στον ουρανό», «Φέρνοντας στο στόμα άρωμα και ποτήρι / Με κίνηση αργή του κεφαλιού και του χεριού / Κρίνοντας πως στη ζωή μας τελικά / Δεν έχει σημασία το τί αλλά το πώς. / Τέλος, τράβηξε για τη σκήτη του / Να ονειρευτεί το πρώτο σπίτι του / Να ονειρευτεί την πρώτη του τη μαγική του πόλη / Προσέχοντας να σταματά, να μην πατά / Τα βατραχάκια που διασταύρωναν τον δρόμο / Έχοντας τα κλοπιμαία της μέρας του στον ώμο».

Ταιριάζει να θυμηθούμε εδώ ότι και άλλοι ποιητές έγραψαν αξιόλογα ποιήματα για την Καρπασία: κυρίως η Νάσα Παταπίου αλλά και οι Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Νίκη Μαραγκού, Λεύκιος Ζαφειρίου, Χρίστος Χατζήπαπας, Χρήστος Αργυρού, ο Τουρκοκύπριος Ζιενάν Σελτσούκ κ.ά. Αξίζει να αναφερθεί και η εύστοχη καβαφική παρωδία του Γεώργιου Kâhyaoğlou-Επιστατίδη με τον τίτλο «Καρπασιακόν» (δημοσιεύτηκε στο περ. Άνευ, τχ. 20, 2006). Ο Ν. Νικολάου-Χατζημιχαήλ πάνω απ’ όλα τραγουδά τη γενέθλια Καρπασία με τα δώρα της ψυχής του. Ακολουθώντας τους ποιητικούς δρόμους του Σεφέρη, του Κυρ. Χαραλαμπίδη και του Θ. Νικολάου, κατορθώνει να αποκαθηλώσει την «πεφιλημένη πατρίδα» από το σταυρικό της μαρτύριο και να τη μνημειώσει στην περιοχή της τέχνης, αναπληρώνοντας με τον τρόπο του το κενό της απώλειας. Σε τέτοιες «υποθέσεις ψυχικές», δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για να εκφράσει κανείς αντιρρήσεις ή επιφυλάξεις.